Στις αρχές του 20ου αιώνα, μια κύματα της καλλιτεχνικής εξέγερσης
έδρασαν μέσα από τις καρδιές και τα μυαλά δημιουργικών ψυχών. Αυτή η
κίνηση της πρωτοπορίας προέκυψε ως απάντηση στη συντηρητική συμμόρφωση
της εποχής, όπου οι παραδοσιακές μορφές τέχνης είχαν κυριαρχήσει για
αιώνες. Ήταν μια εξέγερση εναντίον των περιορισμών του ακαδημαικού
κόσμου και των περιορισμών της σύμβασης, η οποία κατευθύνονταν από την
επιθυμία να απελευθερωθούν από τα καλλιτεχνικά δεσμά που είχαν
δεσμεύσει τους καλλιτέχνες για γενιές
Η τέχνη της ρωσικής πρωτοπορίας ανθούσε στις αρχές του 20ού αιώνα μέσα στην ταραχώδη ατμόσφαιρα της Ρωσικής Επανάστασης και της επιθυμίας για καλλιτεχνική και κοινωνική μεταμόρφωση. Πρωτοπόροι όπως ο Βασίλι Καντίνσκι, ο Καζιμίρ Μαλέβιτς και η Νατάλια Γκοντσάροβα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο σε αυτή την δημιουργική κίνηση.
Ήταν μια ριζοσπαστική καλλιτεχνική εξέγερση που απέρριπτε την παραδοσιακή αισθητική και αγκάλιαζε την αφαιρετικότητα, τις φόρμες και τα έντονα, ζωηρά χρώματα. Το "Μαύρο Τετράγωνο" του Μαλέβιτς, ένα απλό μαύρο τετράγωνο σε ένα λευκό καμβά, έγινε το εμβληματικό σύμβολο αυτής της πρωτοποριακής κίνησης, καλώντας τους καλλιτέχνες να διακόψουν τη σχέση τους με το παρελθόν και να ζωγραφίσουν σε έναν λευκό καμβά το μέλλον.
Οι καλλιτέχνες της πρωτοπορίας επεδίωκαν να δημιουργήσουν ένα νέο οπτικό λεξικό, απαλλαγμένοι από την αναπαραστατική τέχνη και δίνοντας έμφαση στην νέα αισθητική και διανοητική επιδραστικότητα του έργου τους. Πίστευαν στην ιδέα του "καλλιτέχνη-μηχανικού", που θα συνδυάζει την τέχνη με την επιστήμη και την τεχνολογία.
Ο Κονστρουκτιβισμός, ένα από τα μεγάλα κινήματα της ρωσικής πρωτοπορίας, μιλούσε για τις λειτουργικές και βιομηχανικές πτυχές της τέχνης, συνδυάζοντας την αισθητική με την πρακτικότητα. Αυτή η προσέγγιση είχε μια βαθιά επίδραση στην αρχιτεκτονική, το γραφικό σχεδιασμό αλλά και τη μόδα.
Η ρωσική πρωτοπορία ήταν περισσότερο από ένα απλό είδος τέχνης· ήταν μια ισχυρή επαναστατική-πολιτιστική πράξη που επιδίωκε να ανασχεδιάσει την κοινωνία. Βρήκε έκφραση στο θέατρο, με ριζοσπαστικά σχέδια σκηνικών και πειραματικές παραστάσεις, και επηρέασε την πολιτική προπαγάνδα μέσω καινοτόμων γραφιστικών και αφισών.
Ωστόσο, με την αλλαγή του πολιτικού κλίματος στη Ρωσία, πολλοί καλλιτέχνες αντιμετώπισαν λογοκρισία, αυτή η τέχνη απαγορεύτηκε, ορισμένοι καλλιτέχνες συνελήφθησαν και κάποιοι εκτελέστηκαν. Παρά τις διώξεις αυτές, η τέχνη της ρωσικής πρωτοπορίας άφησε μια ανεξίτηλη σφραγίδα στην παγκόσμια καλλιτεχνική σκηνή, εμπνέοντας γενιές καλλιτεχνών και εξακολουθεί να επηρεάζει τη σύγχρονη τέχνη και το ντιζάιν μέχρι και σήμερα.
Να τί έγραψε ο Γιώργος Κωστάκης στην αυτοβιογραφία του για τη ρωσική πρωτοπορία.
Από το 1908 έως το 1915 κυριαρχούσε στη Ρωσική Αυτοκρατορία ο μοντερνισμός. Οι πρώτοι πρωτοπόροι ήταν καλλιτέχνες όπως ο Μιχαήλ Λαριόνοφ, η Νατάλια Γκοντσαρόβα και ο Νταβίντ Μπουρλιούκ. Η πρωτοπορία δεν είναι ένα κίνημα, είναι μια αισθητική περίοδος. Μέσα στη ρωσική πρωτοπορία υπάρχουν πολλά διαφορετικά κινήματα. Μετά το 1915 η πρωτοπορία εισήλθε στην πιο πειραματική της περίοδο με την μη-αντικειμενική τέχνη, υπό την καθοδήγηση του Καζιμίρ Μαλέβιτς και του κινήματος του Σουπρεματισμού. Οι πειραματισμοί στην τέχνη συνεχίζονταν μέχρι περίπου το τέλος της δεκαετίας του 1920.
Στην προ-επαναστατική περίοδο, οι καλλιτέχνες της πρωτοπορίας διοργάνωναν εκθέσεις και έγραφαν τα μανιφέστα τους. Ωστόσο, το κοινό συχνά δεν τους αποδέχονταν ή δεν τους καταλάβαινε και αγνοούσε τις προσπάθειές τους. Μετά από κάθε έκθεση, εμφανίζονταν άρθρα που ασκούσαν αρνητική κριτική για τους καλλιτέχνες αυτούς· τους αποκαλούσαν ταραξίες, και οι διοργανωτές των εκθέσεων ήταν εξοργισμένοι: "Ποιός τα επιτρέπει αυτά και ποιός τα χρειάζεται;!"
Τα χρόνια εκείνα, οι καλλιτέχνες της πρωτοπορίας δεν μπορούσαν εύκολα να πουλήσουν τα έργα τους. Ακόμα και διάσημοι συλλέκτες όπως ο Σιούκιν και ο Μορόζοφ, οι οποίοι απέκτησαν πάρα πολλά έργα καλλιτεχνών του Ματίς, του Πικάσο, του Μπονάρ και άλλων γνωστών καλλιτεχνών της Σχολής του Παρισιού, δεν ενδιαφέρονταν για τους καλλιτέχνες της πρωτοπορίας από τη Ρωσία. Περιστασιακά μόνο, αγόραζαν κάποια αναπαραστατικά έργα της Γκοντσάροβα ή του Λαριόνοφ. Έτσι, η ζωή των καλλιτεχνών της πρωτοπορίας ήταν κάθε άλλο παρά εύκολη· δεν είχαν αναγνώριση, και μέχρι το 1917, αντιμετώπιζαν δυσκολίες ως προς το ζην. Ωστόσο, αμέσως μετά το 1917, έλαβαν σημαντική υποστήριξη από τη νέα εξουσία, η οποία αντιλαμβανόταν κάτι επαναστατικό σε αυτή την καλλιτεχνική κίνηση, κάτι ίσως επωφελές για τον λαό, και αποφάσισαν να την αξιοποιήσουν για την επίτευξη των πολιτικών σκοπών τους. Προτάθηκε στους καλλιτέχνες να οργανώσουν τον διάκοσμο της Κόκκινης Πλατείας, να οργανώσουν το καλλιτεχνικό μέρος των εορτασμών, να διακοσμήσουν τους δρόμους, να εργαστούν πάνω στον σχεδιασμό κοστουμιών και θεατρικών σκηνικών, και λοιπά. Δεν υπήρχαν περιορισμοί· αντίθετα, υπήρχε ελευθερία. Αυτό συνεχίστηκε για μερικά χρόνια, μέχρι, το αργότερο, στα τέλη της δεκαετίας του 1920.
Σταδιακά, η Πινακοθήκη Τρετιάκοφ στη Μόσχα και το Ρωσικό Μουσείο στο Πέτρογκραντ άρχισαν να δέχονται έργα από καλλιτέχνες της πρωτοπορίας. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1920 ξεκίνησε πάλι μια αρνητική κριτική. Οι αρχές άρχισαν να αντιμετωπίζουν με καχυποψία την πρωτοπορία, θεωρώντας ότι υπήρχε κάποια υπόνοια αναρχισμού σ’ αυτούς τους καλλιτέχνες. Στα μέσα της δεκαετίας του 1920, καθιερώθηκε ο κονστρουκτιβισμός στη ρωσική τέχνη. Οι καλλιτέχνες αφοσιώθηκαν σε έναν αγώνα, αφιερωμένο σε μια ουτοπική αποστολή να αλλάξουν μέσα σε λίγα χρόνια ολόκληρη την αισθητική εικόνα και αντίληψη της κοινωνίας. Η Λιουμπόβ Ποπόβα και η Βαρβάρα Στεπάνοβα άρχισαν να σχεδιάζουν υφάσματα - η Ποπόβα έγραψε ότι ήταν πολύ ικανοποιημένη όταν είδε εργάτριες σε κάποιο εργοστάσιο να αγοράζουν ενθουσιασμένες υφάσματα με τα σχέδιά της. Το ίδιο και με τον Ρότσενκο· το 1921 σταμάτησε να δημιουργεί ζωγραφικά έργα, ονόμασε τον εαυτό του κονστρουκτιβιστή, εργάστηκε για την τέχνη στην παραγωγή και αφοσιώθηκε στη φωτογραφία.
Το 1932 εμφανίστηκε ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός ως η μοναδική αποδεκτή αισθητική για τις τέχνες και πολύ σύντομα απαγορεύτηκαν όλοι οι καλλιτεχνικές πειραματισμοί.
Η ρωσική πρωτοπορία εμφανίστηκε 30-40 χρόνια πριν από την εποχή της και ίσως γι’ αυτό δεν έγινε κατανοητή αμέσως... Θα ήταν ένας χαμένο κεφάλαιο στην ιστορία της παγκόσμιας τέχνης αν ο Γιώργος Κωστάκης δεν είχε αντιληφθεί τη μεγάλη της σημασία και δεν είχε αρχίσει να συλλέγει αυτά τα έργα τέχνης από τις πολυάριθμες αποθήκες και τα πατάρια όπου ήταν κρυμμένα.